6 oktober 2022

"Laser guide stars voor

ESO's Extremely Large Telescope"

Wouter Jonker
Lid Triangulum

Parallellezing

19:30 uur in "Het Kristal" Apeldoorn

Introductie:

Sinds 2012 werkt ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, aan de bouw van ’s werelds grootste telescoop in de Atacama-woestijn in Chili. Deze Extremely Large Telescope (ELT) heeft een hoofdspiegel met een diameter van maar liefst 39 meter.

Om de scherpst mogelijke beelden te kunnen maken, maken astronomen gebruik van adaptieve optiek: geavanceerde gereedschappen om de vertroebelende werking van de atmosfeer tegen te gaan.

In deze lezing vertelt Wouter Jonker meer over de Extremely Large Telescope, over adaptieve optiek, en in het bijzonder over een cruciale Nederlandse bijdrage:
"Het Laser Guide Star systeem".

Over de inleider:

Wouter is al van kinds af aan geboeid door het heelal en bouwde zijn eerste eigen telescoop toen hij 15 was. Na zijn studie Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft ging hij in 2004 aan het werk bij TNO. Als onderzoeker ontwikkelde hij prototypes van instrumenten voor de halfgeleiderindustrie.
Na 5 jaar als groepsleider van de TNO-afdeling Opto-Mechatronica kreeg hij de kans om van zijn hobby zijn werk te maken: hij stapte over naar de rol van projectleider om zich te richten op instrumenten voor grond-gebonden astronomie.

Wouter woont samen met Femke, Lorijn en Felix in Apeldoorn. In zijn weinige vrije tijd klust hij graag aan zijn huis, kijkt hij naar de sterren, en speelt hij gitaar. 

20 oktober2022

"Ruimtepuin, het is een probleem"

Dr. Erwin Mooij

TU-Delft

19:30 uur in "Het Kristal" Apeldoorn

Introductie:

Met de lancering van de satelliet Spoetnik 1 op 4 oktober 1957 bracht de mensheid het eerste artificiële voorwerp in de ruimte. Beter gezegd: de eerste twee, want ook de centrale trap van de R-7 lanceerder verbleef uiteindelijk bijna twee maanden in een baan om de Aarde. Het zou de opmaat blijken naar een onmisbare rol voor de ruimtevaart in onze samenleving, met een meer dan aanzienlijk aantal objecten in de ruimte: volgens het Space Debris Office van de European Space Agency (ESA) zijn er op het moment van schrijven plm. 30.000 detecteerbare voorwerpen in een baan om de Aarde. Dit omvat actieve satellieten, satellieten die niet langer operationeel zijn, uitgebrande rakettrappen, fragmenten van explosies en botsingen, et cetera. Voeg daar gerust ongeveer 900.000 niet-zichtbare objecten (kleiner dan 10 cm, te klein om vanaf de Aarde geobserveerd te worden) aan toe, en het moge duidelijk zijn dat de directe omgeving van de Aarde verre van leeg is. Hiermee is ook de kans op botsingen tussen willekeurige voorwerpen bepaald niet verwaarloosbaar. Omdat deze objecten rondvliegen met een snelheid van ongeveer 28.000 km/uur, veelal ongecontroleerd, is iedere botsing in principe fataal.

A computer-generated image representing the locations, but not relative sizes,
of space debris as could be seen from high Earth orbit.
The two main debris fields are the ring of objects in geosynchronous Earth orbit (GEO)
and the cloud of objects in low Earth orbit (LEO).

Vrijwel alle ruimtevaartspecialisten zijn het er dan ook over eens dat actie ondernomen moet worden. Dit kan zijn het actief verwijderen van inactieve satellieten en rakettrappen uit hun baan, mede om zo het zogenoemde Kesslersyndroom tegen te gaan. Ook al zijn er heel veel kleine puindeeltjes in de ruimte met mogelijke botsingen als gevolg, als twee grote objecten op elkaar botsen zal dit tot een explosieve verdere groei van het ruimtepuin leiden. Het Kesslersyndroom is het scenario waarbij de dichtheid van objecten in een lage aardebaan zo hoog is dat botsingen tussen objecten een kettingreactie kunnen veroorzaken waarbij elke botsing ruimteschroot produceert dat de kans op verdere botsingen vergroot.

Maar, ook het ontwikkelen van nieuwe detectietechnieken, het verhogen van de nauwkeurigheid van de baanvoorspellingen, en het ontwikkelen van een betere bescherming tegen de inslag van kleine puindeeltjes moet in de nabije toekomst aandacht krijgen.
Tot slot, als ruimtepuin uiteindelijk wel in de atmosfeer terechtkomt, is het cruciaal om te weten waar op Aarde dit puin neerstort. Met het toenemen van het ruimtepuin dat terugkeert, worden ook deze voorspellingen steeds belangrijker.

Over de inleider:

Erwin Mooij studeerde Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft, alwaar hij ook promoveerde. Van 1995 tot medio 2007 werke hij voor Airbus Defence and Space, The Netherlands, aan re-entry voertuigen en de ontwikkeling van (real-time) simulators.
Op dit moment is hij Universitair Hoofddocent bij de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek, met een focus op re-entry systemen, ruimtepuin, en de ontwikkeling van besturings- en navigatie elementen voor ruimtevaartsystemen.