Donderdag 28 oktober 2021

"De jacht op donkere materie"

Spreker: Govert Schilling

Locatie: "Het Kristal", : Distelvlinderlaan 200, Apeldoorn
Aanvang 19:30

(Toegang alleen voor leden van Triangulum)

Introductie lezing

Ons heelal telt vele miljarden sterrenstelsels, die elk weer miljarden sterren bevatten. Toch vormen al die objecten en hemellichamen - sterrenhopen, nevels, sterren en planeten - slechts de top van een grote, onzichtbare ijsberg. Volgens astronomen bestaat het overgrote deel van de kosmos uit donkere materie: elementaire deeltjes waarvan de ware aard een groot mysterie is.
Het bestaan van donkere materie - voor het eerst in 1922 gesuggereerd door de Nederlandse astronoom Jacobus Kapteyn - blijkt onder andere uit metingen aan de rotatiesnelheden van sterrenstelsels, zoals die in de jaren zeventig werden uitgevoerd door Vera Rubin in de Verenigde Staten en door Albert Bosma in Nederland. 
Inmiddels zijn er veel meer overtuigende aanwijzingen voor het bestaan van het raadselachtige spul, zoals precisiemetingen aan de kosmische achtergrondstraling - de 'echo' van de oerknal. Uit wat voor deeltjes de donkere materie bestaat, is echter onbekend, en extreem gevoelige detectoren in ondergrondse deeltjeslaboratoria hebben er tot op heden nog geen spoor van kunnen ontdekken.
Toekomstige waarnemingsprogramma's brengen daar misschien verandering in, maar sommige natuurkundigen spelen ook al met de gedachte dat donkere materie helemaal niet bestaat, en dat er in plaats daarvan iets mis is met onze ideeën over de zwaartekracht.

In zijn lezing geeft wetenschapsjournalist Govert Schilling een boeiend overzicht van de speurtocht naar donkere materie - een van de grootste onopgeloste raadsels in de hedendaagse natuur- en sterrenkunde. 

Over Govert Schilling:

Govert Schilling schrijft over sterrenkunde en ruimteonderzoek voor kranten en tijdschriften in binnen- en buitenland. Hij publiceerde tientallen boeken over uiteenlopende sterrenkundige onderwerpen, waarvan er vele zijn vertaald in onder andere het Engels, Duits, Italiaans, Russisch, Chinees en Japans. Regelmatig is hij te gast in radio- en tv-programma's om toelichting te geven op nieuwe astronomische ontdekkingen.
Voor zijn werk ontving hij diverse prijzen, waaronder de Eureka-prijs van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de David N. Schramm Award van de American Astronomical Society.
In 2007 is planetoïde (10986) Govert naar hem genoemd door de Internationale Astronomische Unie.

Goverts nieuwe boek over donkere materie, 'De olifant in het universum', verschijnt in november bij Fontaine Uitgevers.

Afbeelding:
"Het bestaan van donkere materie blijkt onder andere uit onderzoek aan zwaartekrachtlenzen."

Abell S1063, a galaxy cluster, was observed by the NASA/ESA Hubble Space Telescope as part of the Frontier Fields programme. The huge mass of the cluster — containing both baryonic matter and dark matter — acts as cosmic magnification glass and deforms objects behind it. In the past astronomers used this gravitational lensing effect to calculate the distribution of dark matter in galaxy clusters.

Credit: NASA, ESA, and M. Montes (University of New South Wales, Sydney, Australia)