Voordrachten in 2021
Indien beschikbaar, vindt u een hyperlink om de presentatie te downloaden.
| ....Datum.... | Onderwerp | Spreker | Locatie |
|---|---|---|---|
| 03-06-21 | Berichtenuit het Heelal (Multimessenger) | Prof. Dr. Maarten de Jong |
Het Hart |
| 01-07-21 | Orkanen: de warmtemotoren van ons klimaat | Dr. Michiel Baatsen |
Het Hart |
| 23-09-21 | Ontstaan en Evolutie van het Zonnestelsel | Rob Walrecht |
Het Hart |
| 25-10-21 | De jacht op donkere materie | Govert Schilling | Het Kristal |
03-06-2021 Berichten uit het Heelal (Multimessenger)
Prof. Dr. Maarten de Jong
Introductie lezing:
Lang zag men de hemel als een majestueus schouwspel van licht op een donkere achtergrond. Zo'n honderd jaar geleden heeft men echter ontdekt dat de Aarde continu gebombardeerd wordt door protonen en atoomkernen die afkomstig zijn uit het heelal. Recentelijk heeft men ook zeer energetische neutrino's en fotonen -onzichtbaar voor het blote oog- gezien. Inmiddels weten we dat het heelal een verborgen rijkdom aan verschijnselen herbergt die alleen met speciale telescopen gezien kunnen worden.
In deze lezing gaat de spreker in op de belangrijkste ontwikkelingen van de laatste eeuw en belicht de verbanden tussen de macroscopische verschijnselen in het heelal en de microscopische wereld van de elementaire deeltjes.
Over de spreker:
Prof. Dr. Maarten de Jong
Professor Experimental astroparticle physics
Science
Leiden Instituut Onderzoek Natuurkunde (LION)
Programme Leader
Nikhef - National Institute for Subatomic Physics (NWO)
01-07-2021 Cyclonen: Warmtemotoren van ons klimaat
Dr. Michiel L.J. Baatsen IMAU Universiteit van Utrecht
Introductie:
De omstandigheden op onze planeet worden in sterke mate bepaald door de hoeveelheid warmte die er binnenkomt en weer buitengaat. De verhouding hiertussen is niet overal gelijk, waardoor er op de ene plek energie over is, terwijl er elders een tekort is. Dat leidt tot een grootschalige stroom van warmte tussen de lage en hoge breedtes (van de tropen naar de polen).
Een belangrijk mechanisme waarmee deze warmtestroom plaatsvindt is via cyclonen, die dus cruciaal zijn voor de energiehuishouding op aarde.
Mijn doel is om te vertellen wat cyclonen zijn, hoe ze zich vormen, welke rol ze hebben in het klimaat en op welke manier ze ons beïnvloeden.
In de meest algemene zin is een cycloon een werveling die verschillende luchtsoorten met elkaar mengt. Afhankelijk van de omstandigheden kennen we tropische, sub-tropische en extra-tropische cyclonen die elk gedreven worden door verschillende processen. Tropische cyclonen kennen we ook als Hurricanes of Typhoons en komen in onze streken niet voor, terwijl extra-tropische cyclonen verantwoordelijk zijn voor onze typische winterstormen (zoals we er met name in februari een hoop hebben gezien).
Mijn doel is om te vertellen wat cyclonen zijn, hoe ze zich vormen, welke rol ze hebben in het klimaat en op welke manier ze ons beïnvloeden.
In de meest algemene zin is een cycloon een werveling die verschillende luchtsoorten met elkaar mengt. Afhankelijk van de omstandigheden kennen we tropische, sub-tropische en extra-tropische cyclonen die elk gedreven worden door verschillende processen. Tropische cyclonen kennen we ook als Hurricanes of Typhoons en komen in onze streken niet voor, terwijl extra-tropische cyclonen verantwoordelijk zijn voor onze typische winterstormen (zoals we er met name in februari een hoop hebben gezien).
Omwille van de cruciale rol die cyclonen spelen in het klimaat is het belangrijk om te begrijpen hoe ze werken. Vooral het vooruitzicht op een snel veranderend klimaat werpt vragen op over wat we kunnen verwachten van cyclonen in de toekomst; worden het er meer, worden ze sterker, komen ze op andere plekken voor? Waar mogelijk, zal ik ook proberen een antwoord te geven op deze vragen.
Over de spreker:
Michiel Baatsen is klimaatwetenschapper en Junior Universitair Docent bij het IMAU aan de Universiteit Utrecht. Hij werkt voornamelijk met klimaatmodellen en doet onderzoek naar het klimaat in het verre verleden, wanneer dat veel warmer was dan nu. Het simuleren en reproduceren van zulke omstandigheden zorgt ervoor dat we zowel het klimaat als de gebruikte modellen beter kunnen begrijpen en betere verwachtingen kunnen maken voor de toekomst.
Michiel heeft in eerste instantie Natuurkunde gestudeerd aan de Universiteit Antwerpen, gevolgd door een Master Climate Physics in Utrecht. Daarbij liep hij stage op het KNMI en schreef een scriptie over de toekomstige impact van cyclonen in West-Europa. Zijn promotie-onderzoek was gericht op het simuleren van het uitzonderlijk warme klimaat dat heerste tijdens het Eoceen, zo'n 55 tot 35 miljoen jaar geleden. Sindsdien houdt hij zich bezig met het begrijpen van warme klimaten in het algemeen en de mogelijke consequenties ervan.
23-09-23
'Ontstaan en evolutie van het zonnestelsel’
Spreker: Rob Walrecht
Introductie lezing:
Het zonnestelsel is nu 4,567 miljard jaar oud en stabiel, maar in het vroege zonnestelsel was dat wel anders! De geboorte was een heftige tijd, waarbij veel materiaal, zelfs hele planeten, de ruimte in werd geslingerd. Hoe ontstond het zonnestelsel en hoe ontwikkelden de leden van het zonnestelsel zich tot wat wij nu kennen? Hoe kwam het verschil tot stand tussen gasreuzen, ijsreuzen en rotsplaneten? Waarom ontstond 4,1 tot 3,8 miljard jaar geleden dat zeer hevige oerbombardement, dat de oppervlakken van veel werelden zo toetakelde? Welke processen speelden hierbij een rol? Deze lezing is een mooie introductie voor het nieuwe thema van de Werkgroep Astrofysica (zie hierna).
Over de spreker:
Rob Walrecht (1959) zet zich al sinds 1978 enthousiast in voor de popularisering van de sterrenkunde, sinds 1985 als uitgever van eigen producten, zoals boeken, posters en een serie bijzondere bouwplaten van sterrenkundige instrumenten en modellen. Ook gaf hij duizenden planetariumvoorstellingen en lessen (op scholen) en publiekslezingen en andere presentaties. Hij heeft de zeer complete cursus ‘Leer het heelal begrijpen!’ opgezet, oorspronkelijk voor docenten, maar hij geeft deze nu ook aan particulieren. Hij is echter vooral bekend van de planisfeer: hét hulpmiddel om de sterren en sterrenbeelden te leren herkennen. Zijn planisferen zijn al in 17 talen uitgebracht, met Engelse versies voor de hele bewoonde wereld.
25-10-2021 Ter gelegenheid van het 65-jarig jubileum
'De jacht op donkere materie'
Zie BOEK "De olifant in het Universum"
Spreker: Govert Schilling
Introductie lezing:
Ons heelal telt vele miljarden sterrenstelsels, die elk weer miljarden sterren bevatten. Toch vormen al die objecten en hemellichamen - sterrenhopen, nevels, sterren en planeten - slechts de top van een grote, onzichtbare ijsberg. Volgens astronomen bestaat het overgrote deel van de kosmos uit donkere materie: elementaire deeltjes waarvan de ware aard een groot mysterie is. Het bestaan van donkere materie - voor het eerst in 1922 gesuggereerd door de Nederlandse astronoom Jacobus Kapteyn - blijkt onder andere uit metingen aan de rotatiesnelheden van sterrenstelsels, zoals die in de jaren zeventig werden uitgevoerd door Vera Rubin in de Verenigde Staten en door Albert Bosma in Nederland. Inmiddels zijn er veel meer overtuigende aanwijzingen voor het bestaan van het raadselachtige spul, zoals precisiemetingen aan de kosmische achtergrondstraling - de 'echo' van de oerknal. Uit wat voor deeltjes de donkere materie bestaat, is echter onbekend, en extreem gevoelige detectoren in ondergrondse deeltjeslaboratoria hebben er tot op heden nog geen spoor van kunnen ontdekken. Toekomstige waarnemingsprogramma's brengen daar misschien verandering in, maar sommige natuurkundigen spelen ook al met de gedachte dat donkere materie helemaal niet bestaat, en dat er in plaats daarvan iets mis is met onze ideeën over de zwaartekracht. In zijn lezing geeft wetenschapsjournalist Govert Schilling een boeiend overzicht van de speurtocht naar donkere materie - een van de grootste onopgeloste raadsels in de hedendaagse natuur- en sterrenkunde.
Over de spreker:
Govert Schilling schrijft over sterrenkunde en ruimteonderzoek voor kranten en tijdschriften in binnen- en buitenland. Hij publiceerde tientallen boeken over uiteenlopende sterrenkundige onderwerpen, waarvan er vele zijn vertaald in onder andere het Engels, Duits, Italiaans, Russisch, Chinees en Japans.
Regelmatig is hij te gast in radio- en tv-programma's om toelichting te geven op nieuwe astronomische ontdekkingen. Voor zijn werk ontving hij diverse prijzen, waaronder de Eureka-prijs van de "Het bestaan van donkere materie blijkt onder andere uit onderzoek aan zwaartekrachtlenzen." Abell S1063, a galaxy cluster, was observed by the NASA/ESA Hubble Space Telescope as part of the Frontier Fields programme.